ਦਸਤਕ

ਪ੍ਰਦੀਪ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਅਪਰੈਲ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੈਨੂੰ ਟੀਐੱਸ ਇਲੀਅਟ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਦਿ ਵੇਸਟ ਲੈਂਡ’ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਤਰਾਂ ਯਾਦ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ’ਚ ਮੇਰੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ...

ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੂੰ ਇਸ ਵਰ੍ਹੇ ਦਾ ਵੱਕਾਰੀ ਬੁੱਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲਿਖੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਛੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ, ਇੱਕ ਨਾਵਲ, ਇੱਕ ਲੇਖ...

ਰਾਮਚੰਦਰ ਗੁਹਾ 1970ਵਿਆਂ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਬਾਰੇ ਅਜੀਬ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਆਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਲੇਖਕਾਂ (ਮੈਨੂੰ ਅਰਨੈਸਟ ਹੈਮਿੰਗਵੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪਸੰਦ ਸੀ) ਅਤੇ...

ਪ੍ਰੇਮ ਗੁਪਤਾ ‘ਮਾਨੀ’ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਹੱਸਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਆਦਮੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਚੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਸ ਉਸੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਉੁਹ ਗੱਲ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲਈ। ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖ...

ਪਰਵੀਨ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ ਅੱਜ ਮੈਂ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੀ ਤਾਂ ਹਵਾ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਬੁੱਲਾ ਆ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਸੰਵਾਰੇ ਹੋਏ ਵਾਲਾਂ ਨਾਲ ਛੇੜਖਾਨੀ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿਲਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ...

ਹਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਜਿਹੇ ਕਵੀਸ਼ਰ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ’ਤੇ ਰੋਜ਼-ਰੋਜ਼ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਦਾ ਜਨਮ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਘਰਾਣੇ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਧਮਾਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜਿਉਣੀ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਸਾਹੋਕੇ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ (ਹੁਣ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ...

ਦੀਪਤੀ ਬਬੂਟਾ ਕਥਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ‘‘ਕਿੰਨਾ ਆਖਿਆ ਨਾ ਜਾ, ਪਰ ਸੁਣਦਾ ਕਿੱਥੇ? ਆ ਜਾਵੇ। ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦੇਣਾ। ਰਾਜਨ ਫੋਨ ਚੁੱਕ ਲਾ ਪੁੱਤ! ਨੈੱਟਵਰਕ ਨਹੀਂ ਏ ਤਾਂ ਸਿੰਪਲ ਕਾਲ ਲਗਾ ਲੈ। ਤੇਰੇ ਫੋਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋ ਗਿਐ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ...

ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਵੇਲਣਾ ਤੇ ਪਤੀ ਭਾਂਡਿਆਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਸਟੇਨਲੈਸ ਸਟੀਲ ਦੇ ਵੇਲਣੇ ਦਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਛਪਵਾਇਆ। ਵੇਲਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਰੋਟੀਆਂ ਵੇਲਣ ਵਾਲਾ ਯੰਤਰ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਪਤਨੀਆਂ ਅਕਸਰ ਪਤੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਥਿਆਰ ਵਜੋਂ...

ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਆਲਮੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਉਲਝੇੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਜੂਲੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਅੰਦੋਲਨ ਦੁਆਰਾ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਲੈਣ ਲਈ ਜੰਗ ਨੂੰ ਢੁੱਕਵਾਂ ਮੌਕਾ ਸਮਝਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਲੇ ਆਪਣੇ ਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ...

ਸਿੱਧੂ ਦਮਦਮੀ ਆਖ਼ਰ ਰੁਲ਼ ਹੀ ਗਿਆ ਜੱਜਲਵਾਲਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਵਿਚੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹੀਰ ਦਾ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼! ਪਾਠਕੋ, ਇਹ ਉਸੇ ਮੱਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਜੋ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਤੋਂ ਲਹਿੰਦੇ ਵੱਲ...

ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਬਰਫ਼ ਬਣਿਆ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ ਜਾਬਰ ਲਈ ਤਾਂ ਸੂਰਜ ਅੱਗ ਦਾ ਗੋਲਾ ਸੀ, ਤਪਦੀ ਤਵੀ ਦੇ ਥੱਲੇ ਲਟ-ਲਟ ਅੱਗ ਬਾਲਣ ਦਾ ਵੇਲਾ ਸੀ, ਸੀਸ ’ਤੇ ਕਿਰਦਾ ਰੇਤਾ ਭੱਠੀ ਵਾਂਗੂ ਲੋਹਾ ਲਾਖਾ ਸੀ, ਕੋਲ ਖੜੋਤੇ ਦਰਬਾਰੀ ਹੁਕਮ ਦੇ ਬੱਧੇ...

ਅਮਰੀਕ ਸੈਦੋਕੇ ਕਥਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਮੈਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਜੋ ਵੀ ਕਿਤਾਬ ਮਿਲਦੀ, ਮੈਂ ਦੋ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਸਾਹ ਲੈਂਦਾ। ਐਸੀ ਲਗਨ ਲੱਗੀ, ਮੇਰੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਜਿਵੇਂ ਦੋਸਤ,...

ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਰੱਤੂ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੂੰ ਇਸ ਵਰ੍ਹੇ ਦੇ ਵੱਕਾਰੀ ਬੁੱਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲੀਕ ਤੋਂ ਹਟਵੀਆਂ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰਾਂ...

ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਾਡੇ ਸਭ ਦੇ ਹਰਮਨਪਿਆਰੇ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਡਾਕਟਰ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਲਗਭਗ 98 ਵਰ੍ਹਿਆਂ (27-07-1927 ਤੋਂ 22-05-2025) ਦੀ ਭਰਪੂਰ, ਲੰਮੀ ਅਤੇ ਸਕਾਰਥ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਕੇ, ਉਹ ਸਾਥੋਂ ਵਿਛੜ ਗਏ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ...

ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ, ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲਾਲਾ ਕਿਰਪਾ ਸਾਗਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ...

ਡਾ. ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਸੈਰ-ਸਫ਼ਰ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰਾ ’ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਦੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਲਈ ਇਹ ਮਹਿਜ਼ ਸ਼ੁਗਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ,...

ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਘੁੰਮਣ-ਫਿਰਨ ਦੀ ਤਾਂਘ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਬੰਦਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਮੌਕਾ ਘੱਟ ਹੀ ਮਿਲਿਆ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੁਬਈ ਜਾਣ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਸਬੱਬ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਾਰ ਰਾਹ ’ਚ ਕੋਈ ਔਕੜ...

ਪ੍ਰਦੀਪ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨੇ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਖ਼ਤਮ ਵੀ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਕਰੀਅਰ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਕਾਮਯਾਬੀਆਂ ਤੇ ਨਾਕਾਮੀਆਂ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ, ਜਿੱਤਾਂ...

ਡਾ. ਚੰਦਰ ਤ੍ਰਿਖਾ ਗੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਰੈਸਤਰਾਂ ’ਚ ਨੁੱਕਰੇ ਬੈਠਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਇਹ ਮੇਰੀ ਦੂਜੀ ਫੇਰੀ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ...

ਰਾਮਚੰਦਰ ਗੁਹਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਜਨਮ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਵੰਡੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸਿਆਸੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਕਰੀਬ ਅੱਠ ਦਹਾਕਿਆਂ...

ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂਰਪੁਰ ਰੋਟੀ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਫੂਡ ਇੰਡਸਟਰੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਖਾਣ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ’ਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਗਲਬਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਦਿਨ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਸੋਈ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਘਟ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਕਿਰਤ...

ਕਮਲੇਸ਼ ਉੱਪਲ ਬਰਤੋਲਤ ਬ੍ਰੈਖ਼ਤ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀ ਬਰਤੋਲਤ ਬ੍ਰੈਸ਼ਟ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਰਮਨ ਨਾਟਕਕਾਰ (1898-1956) ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਨਾਟ-ਸਾਹਿਤ ਰਚਿਆ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਖੇਡੇ। ਬ੍ਰੈਖ਼ਤ ਦੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਰੰਗਮੰਚ ਜਾਂ...

ਫਰੈਂਕ ਡਬਲਯੂ ਚਿਨਾਕ ਵਿਡੰਬਨਾ ਦੇਖੋ, ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਡੇਗਣ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਅਮਰੀਕੀ ਯੁੱਧ ਮੰਤਰੀ ਹੈਨਰੀ ਐੱਚ. ਸਟਿਮਸਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਿਚਾਰ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਿਰ ਮੰਦਭਾਗੀ ਗੱਲ ਇਹ...

ਆਪਣਾ ਵਤਨ ਗਵਾਚ ਗਿਆ ਜਸਵੰਤ ਜ਼ਫ਼ਰ ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇਰਾ ਮੁਲਕ ਈਜਾਦ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਆਪਣਾ ਵਤਨ ਗਵਾਚ ਗਿਆ ਤੈਨੂੰ ਸੋਹਣਾ ਨਾਹਰਾ ਮਿਲਿਆ ਮੈਨੂੰ ਸੋਹਣਾ ਲਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਪਰ ਰੂਹਾਂ ਵਿਚਲਾ ਨਾਚ ਗਿਆ ਆਪਣਾ ਵਤਨ ਗਵਾਚ ਗਿਆ ਤੂੰ ਤੇ...

ਜੋਗਿੰਦਰ ਕੌਰ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ ਕਥਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਬਚਨੋ ਦੀ ਉਮਰ 75 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖੋਂ ਤਕੜੀ ਪਈ ਸੀ। ਉਹ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ...